نوجوانی دورانی است که در آن تواناییهای ذهنی، جسمی، اجتماعی، عاطفی و دیگر توانمندیهای فرد بسیار بالاست، اما متأسفانه اغلب نوجوانان به دلایل مختلف از ظرفیتهای خود حداکثر استفاده را نمیکنند. هر فرد از شروع دوران نوجوانی تا ورود به جوانی باید مهارتهای زندگی آیندهاش را در وجود خود پرورش دهد.
در ادامهی این مطلب از بلاگ شبکه تخفیف راکبی در مورد آموزش مهارتهای زندگی به نوجوانان صحبت کردهایم.
تعریف مهارتهای زندگی
به تعریف سازمان بهداشت جهانی WHO مهارتهای زندگی یعنی: «توانایی انجام رفتارهای سازگارانه و مثبت، بهگونهای که فرد بتواند با چالشها و ضروریات زندگی روزمرهی خود کنار بیاید». کارشناسان بر تأثیر مثبت مهارتهای زندگی در استفاده از ظرفیت و توانمندی هوشی و شناختی، پیشگیری از رفتارهای خشونتآمیز، افزایش استقلال، اعتمادبهنفس و بهویژه کاهش سوء مصرف مواد مخدر تأکید کردهاند.
علاوه بر این، کسب این مهارتها، نگرش دیگران را در مورد فرد تغییر میدهد و به همین دلیل مهارتها هم خود شخص را تغییر میدهد و هم محیط را و در نهایت باعث بهبود سطح بهداشت روانی میشود. با توجه به اینکه اکثریت جمعیت کشور را کودکان و نوجوانان تشکیل میدهند، لازم است به زمینههای مناسب برای ارتقاء بهداشت روانی و سطح سلامت پرداخته شود.
چرا دوره نوجوانی مهم است؟
نوجوانی دورهای مهم و پر از چالشهاى خاص است. هیچ دورهاى از زندگى به اندازهی این سالها برای آینده حائز اهمیت نیست. در این دوره نوجوان نیاز به به فهم و آگاهى دارد که بدون از دست دادن لذتهاى مخصوص سن خود، براى ورود به جامعه در نقشى جدید آماده شود. قرار است نوجوان شاد، با انرژی و انگیزهمند باقى بماند و در عین حال براى آیندهاى رو به رشد بهصورت هدفمند خود را آماده کند.
شناخت الگوهای ذهنى و مدیریت اضطرابهایی که بر تصمیمات و رفتار نوجوان اثر میگذارد و همچنین فراگیری روشهایی برای عبور از آنها برای این سنین ضروری است. لازم است نوجوان بداند درحالیکه شور و حال فعلى و بهرهمندی مناسب از آن مهم است، آیندهاى واقعى هم وجود دارد که در آن، فقط خود اوست که قرار است از پس خودش برآید. قرار نیست او از آینده بترسد و قرار هم نیست اهمیت آینده براى او کم باشد؛ فقط قرار است بداند مهارتهای لازم کدامند و چگونه میتوان به سمت آنها رفت.
مهارتهای زندگی برای نوجوانان
طبق نظر سازمان جهانی بهداشت، 10 مهارت زندگی ضروری برای کودکان و نوجوانان وجود دارد:
- خودآگاهی
- تفکر نقادانه
- همدلی
- تفکر خلاق
- تصمیمگیری
- حل مسئله
- ارتباط موثر
- روابط بینفردی
- سازگاری با استرس
- مدیریت هیجانات
این مهارتها به توانایی نوجوان برای مواجههی موثر و سازنده با تغییرات و چالشهای زندگی روزمره کمک میکنند. مهارتهای زندگی بر تقویت سلامت روان و شکلگیری هرچه درستتر شخصیت بزرگسالی او تاثیر بسیار زیادی دارند. مهارتها مثل یک ضربهگیر از تاثیر منفی چالشهای روزمره بر بر روان نوجوان محافظت و موجبات پیشرفت او را فراهم میکنند.
نقش والدین در آموزش مهارتهای زندگی به نوجوانان
از دید روانشناسان والدین نقش بسیار مهمی درآموزش مهارتهای زندگی به فرزندان خود دارند زیرا فراگیری این مهارتها بهداشت روانی خانواده را تامین میکند و با توجه به اینکه پایههای رشد روانی و اجتماعی در همین دوره پیریزی میشود، وجود تفاهم، سازگاری و محبت در محیط خانواده، در تقویت احساس اعتمادبهنفس و پرورش نیروی سازنده در آنان اهمیت زیادی دارد.
نکتهی بسیار مهم در این باره، همبستگی و احترام متقابل والدین نسبت به هم در برخورد با فرزندان است. فرزندان والدین خود را منبع شادمانی، امنیت عاطفی و تامین نیازهای جسمی و روانی خود میدانند و از این جهت بیتوجهی آنان به سالمسازی فضای خانواده، کودکان و نوجوانان را با کمبودهای عاطفی مواجه میکند.
ریشهی ناهنجاری نوجوانان در عدم آموزش مهارتها نهفته است
روانشناسان معتقدند بهطورکلی ریشهی رفتارهای نابهنجار کودکان و نوجوانان و انحرافات و بزهکاریهایشان را باید در عدم آموزش درست مهارتهای زندگی توسط خانوادهها جستجو کرد و به همین دلیل والدین باید از وقوع مسائلی که موجب ایجاد هیجانها میشود پیشگیری کنند.
نوجوان در سنین حساس خود آمادگی بسیاری برای دریافت و اثرپذیری دارد و به راحتی از شرایط پیرامون متاثر میشود. پس آنچه نوجوان دریافت میکند، بهطور عمیق و جدی در ذهن و روان او باقی خواهد ماند.
از این رو آموزش بهداشت روان و مهارتهای زندگی به کودک و نوجوان و برنامهریزی برای آموزش نیازها، انتظارات، مسئولیتها و حقوقشان از اهمیت خاصی برخوردار است که شرط لازم برای آن، آشنایی، پذیرش و رعایت نیازها و حقوق نوجوانان از طرف والدین و اطرافیان است.
کلام آخر
روانشناسان اجتماعی یادآوری میکنند که توانایی تفکر خلاق، تکنیک برقراری رابطههای کلامی و غیرکلامی با دیگران، مهارت گوش دادن و همدلی با دیگران، توانایی شناخت و برخوردهای مناسب با عواطف و هیجانها، مهارت لازم در شکلگیری اعتمادبهنفس و روش صحیح مطالعه از مهارتهای زندگی ضروری است که نوجوانان باید در محیط خانواده فرا بگیرند. والدین برای انتخاب و ارائهی رفتارهای مناسب در زمان مناسب و وضعیت مخصوص به فرزند خودشان، لازم است از مشورت با کارشناسان سلامت روان بهرهمند شوند.
نظرات کاربران